1271

As clarisas en Pontevedra

As primeiras novas da instalación das clarisas en Pontevedra son indirectas, pois non temos comunicacións papais ou un documento de fundación. A noticia que se toma como fundacional é a suposta doazón que faría Maior Pérez, esposa do burgués de Pontevedra Fernán Núñez de Aldán, o 14 de marzo de 1271 para promoción da comunidade. Pero débese advertir que o documento non se conserva hoxe en día e a nova transmítesenos dende a crónica que Xacobe de Castro fai da provincia.

1293

Primeira referencia documental

De novo unha referencia indirecta permite agora situar á comunidade pero de xeito xa seguro e definitivo. A doazón que no ano 1293 fan Xoán Pérez, Dominga Martín e Marina Eanes ten como beneficiaria a Tareixa Pérez, monxa de Santa Clara; un documento que se conserva na Colección Casto Sampedro do Arquivo do Museo de Pontevedra. Este é xa o primeiro testemuño con seguridade do convento, e permítenos anteceder a data da instalación.

© Museo de Pontevedra

1312

O favor real

O 21 de xuño de 1312 evidénciase o favor real á instalación clarisa. Nesa data o monarca Fernando IV concédelle un privilexio ao convento de Santa Clara de Pontevedra polo cal 20 homes, sen cargo para a institución nin pago de impostos, poderán recadar o que lle correspondese ao mosteiro en canto a rendas e décimos.
Como era usual, o privilexio foi sucesivamente confirmado por distintos reis e raíñas (Xoana de Castela, Filipe II, Filipe III…) ao longo do tempo, e chega até tempos ben recentes, sendo a derradeira confirmación a de el-Rei Fernando VII en 1814.

© Arquivo-Biblioteca da Catedral de Santiago

1362

A igrexa conventual

Os testemuños documentais permítennos seguir, paseniño, a historia do edificio. En 14 de xullo de 1362 dona Aldonza Fernández Churruchao, membro dunha coñecida familia da burguesía non só pontevedresa senón galega, deixa no seu testamento unha doazón a Santa Clara en favor da súa alma para edificar a cabeceira da igrexa conventual. Esta debeu de ser, ou ben próxima, a data de inicio da construción da cabeceira gótica que chegou até a actualidade.

1510

A igrexa da comunidade

Edificacións como as que hoxe vemos en Santa Clara, son labor de tempo, lentas e sostidas. E así, non será até inicios do século XVI, neste 1510, cando se finalice a obra principal da igrexa claustral e da comunidade, especialmente coa culminación desa cabeceira cuxa construción comezara no século XIV. Necesitáronse preto de 150 anos para ofrecernos unha das principais mostras da arquitectura mendicante galega.

1719

Fuxida

A Guerra de Sucesión, librada en España desde 1701 a 1714 entre os partidarios da Casa de Austria e os dos Borbóns, sacode a Península Ibérica. En Galicia o conflito leva a fuxidas e movementos de xente tratando de evitar exércitos e combates. En 1702 o padre Fr. Martín Sarmiento conta que, sendo el aínda neno, «huyó a Tenorio con las cuarenta monjas de Santa Clara», logo da batalla de Rande e a invasión inglesa. A comunidade vese na obriga de fuxir do conflito, xunto co neno que sería o grande ilustrado galego. O periplo leva á comunidade por diversos lugares de Galicia até refuxiarse e atopar residencia temporal en Santiago de Compostela xa cara 1719.

Uns anos antes destes feitos, en 1711, as monxas solicitaran o amparo do arcebispado compostelán ante a “tiranía” dos franciscanos aos que estaban sometidas. 

© Museo de Pontevedra

1730

O altar

O mesmo que ocorrera coa cabeceira sucede co altar maior. Trátase dun traballo de tempo, que nos deixa ver distintas épocas artísticas no edificio. A comezar a década dos 30 do século XVIII remátase a elaboración do retablo deste altar principal da igrexa de Santa Clara, feito sobre coiro dourado e labrado. Aos pés colocáranse reliquias de San Vicente Mártir traídas de Roma.

1793

A música

O órgano de Santa Clara é un dos elementos máis característicos do conxunto. De estilo barroco, descoñecemos a súa autoría, malia que se especula que puidese ter sido construído por algún artesán galego. O que si se pode concretar é que esa construción ten lugar a finais do século XVIII: entre 1793 e 1795. Pintado de vivas cores, un dos elementos polos que salienta é a forma dos seus tubos, pois se habitualmente están en vertical neste atopamos parte deles en horizontal..

1809

A Guerra de Independencia, que se libra contra Francia en 1808- 1814, volve afectar a Santa Clara, pero dun xeito diferente á de Sucesión. Unha das principais batallas da contorna é a de Pontesampaio, na que as tropas francesas saen derrotadas entre o 7 e o 8 de xuño de 1809. Era coronel do exército Pablo Morillo y Morillo, que tras a batalla será ascendido a xeneral. En agradecemento fai ofrenda e doazón en Santa Clara das bandeiras militares do rexemento que portaran. Dúas insignias coa cruz de Santo André, ou aspa de Borgoña.

© Museo de Pontevedra

1868

A Desamortización

En distintos momentos da historia promovéronse nacionalizacións de bens eclesiásticos. Unha destas foi a do ministro Pascual Madoz, promulgada en 1855. Así, e no tempo seguinte, moitos mosteiros e conventos pasaron a mans públicas e estatais. No 1868 chegou a quenda da comunidade de Santa Clara, polo que no 5 de decembro as monxas vense na obriga de abandonar o mosteiro. A partir dese momento, o seu uso será o de acoller as crianzas do Hospicio.

1875

O regreso

O exilio da comunidade trala Desamortización non foi definitivo. A iniciativa do arcebispo compostelán, Miguel Payá y Rico, despois cardeal, conquistou a súa volta ao mosteiro no ano de 1875, tras negociar co monarca Afonso XII. Pouco despois e pola promoción do prelado construíuse un edificio adxacente a Santa Clara a modo de pequeno pazo, no cal pasaba o relixioso certas temporadas e que foi residencia arcebispal compostelá, así como de persoal eclesiástico como algún capelán.

© F. Zagala

2017

As derradeiras monxas

A entidade da comunidade de Santa Clara foi minguando co tempo e co avance do séculos XX e XXI. Xa na segunda metade do XIX atopabamos a 13 monxas residindo nel. Chegados a 2015 eran unicamente tres, e dous anos despois xa restaban as dúas derradeiras monxas do mosteiro de Santa Clara de Pontevedra: Sor Sagrario, abadesa de 78 anos, e Sor Purificación, de 80. Nese ano as últimas clarisas de Pontevedra, abandonan o convento para instalarse en Santiago de Compostela.

2021

Clausura aberta

Tras un tempo de negociación, Santa Clara de Pontevedra pasa a ser de dominio público. O Concello de Pontevedra adquire o convento e consegue abrir Santa Clara a toda a sociedade, garantindo a conservación e difusión do seu patrimonio.